Podczas zakończonego 22 listopada 2024 r. posiedzenia Krajowa Rada Sądownictwa przyjęła stanowisko, w którym zwraca uwagę na zagrożenie dla bezstronności sądu - jednej z zasad etyki zawodowej sędziów i asesorów sądowych i konieczność rozwiązania konfliktu interesów w związku ze sprawą toczącą się przed Sądem Najwyższym. Chodzi o pytania prawne zadane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, które dotyczą skuteczności działań podejmowanych przez obecne kierownictwo prokuratury oraz statusu prawnego m.in. Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego oraz powołanego na mocy decyzji premiera Donalda Tuska przez Ministra Sprawiedliwości I Zastępcy Prokuratora Generalnego pełniącego obowiązki Prokuratora Krajowego Jacka Bilewicza.

1. Na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. z 2024 r. poz. 1186) w centrum zainteresowania Rady pozostają zasady zawodowej etyki sędziów i asesorów sądowych oraz czuwanie nad ich przestrzeganiem. Jedną z wartości, dla której zasady te winny być przestrzegane, jest bezstronność sądów.
2. Krajowa Rada Sądownictwa zauważa zagrożenie dla bezstronności sądów w związku z toczącym się postępowaniem przed Sądem Najwyższym na skutek pytań prawnych Sądu Apelacyjnego w Warszawie.
Sąd Apelacyjny zwrócił się z pytaniami dotyczącymi skuteczności działań podejmowanych przez obecne kierownictwo prokuratury oraz statusu prawnego m.in. Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego, I Zastępcy Prokuratora Generalnego pełniącego obowiązki Prokuratora Krajowego Jacka Bilewicza.
Pytania sądu są skutkiem niepewności co do prawidłowości umocowania w postępowaniach przed sądami prokuratorów sprawujących kierownicze stanowiska w Prokuraturze oraz wyrazem wątpliwości sądów powszechnych co do legalności tych czynności.
Sąd Najwyższy już raz odpowiadał na pytanie prawne sądu powszechnego w tej materii i w uchwale z 27 września 2024 roku, sygnatura I KZP 3/24, stwierdził, że „podjęcie stosownej decyzji o przywróceniu prokuratora w stanie spoczynku do służby czynnej, w trybie art. 47 § 1 i 2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2016 r., poz. 178 ze zm.), a następnie powołanie go przez Prezesa Rady Ministrów, na wniosek Prokuratora Generalnego, na stanowisko Pierwszego Zastępcy Prokuratora Generalnego – Prokuratora Krajowego miało wiążącą podstawę prawnoustrojową, to było powołaniem prawnie skutecznym”.
3. W tej sytuacji konieczne jest, aby sędziowie rozstrzygający kolejne zagadnienia prawne pozostawali w oczach opinii publicznej całkowicie oderwani od sporu politycznego związanego z przedstawionym zagadnieniem prawnym, gdyż tylko wówczas dokonana przez nich wykładnia prawna będzie postrzegana jako obiektywna i niebudząca wątpliwości.
4. Krajowa Rada Sądownictwa zauważa, że dwóch spośród trzech sędziów wyznaczonych do orzekania w tej sprawie może być postrzeganych w oczach opinii publicznej jako osoby powiązane z władzą wykonawczą, bezpośrednio albo pośrednio zainteresowane wynikiem sprawy. Zarówno SSN Jarosław Matras, jak i SSN Michał Laskowski zostali powołani przez premiera na wniosek Ministra Sprawiedliwości Adama Bodnara w skład komisji kodyfikacyjnych podlegających Prezesowi Rady Ministrów. Jak Rada wskazała już w swej uchwale nr 755/2004 z dnia 13 września 2024 roku w sprawie skierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 marca 2024 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Ustroju Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U. poz. 350), „Sędziemu powołanemu w skład Komisji, będącej wewnętrznym organem Rady Ministrów, przysługuje miesięczne zryczałtowane wynagrodzenie (§ 12 ust. 1), co w powiązaniu z faktem powołania na czas nieoznaczony (§ 3 ust. 4) przy jednoczesnej możliwości natychmiastowego, nieopartego na jasnych, precyzyjnych kryteriach odwołania sędziego stanowi istotny element rzutujący na sytuację materialną sędziego. W świetle przytoczonych czynników nie sposób nie oprzeć się przeświadczeniu co do zależności takiego sędziego od władzy wykonawczej”. Tymczasem udzielenie zgodnych z prawem odpowiedzi na pytania Sądu Apelacyjnego w Warszawie wymaga bezstronnej oceny skutków nieuregulowanych w prawie działań premiera Donalda Tuska i ministra Adama Bodnara: odsunięcia Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego od kierowania Prokuraturą oraz powołania Jacka Bilewicza na stanowisko „pełniącego obowiązki Prokuratora Krajowego”.
5. Niezależnie od powyższych uwarunkowań wynikającej z uzależnienia wymienionych sędziów od Prezesa Rady Ministrów, zaufanie do obiektywizmu i bezstronności w sprawie istotnie osłabiają pojawiające się w środkach masowego przekazu informacje o treści komentarzy, jakie wygłosić miał sędzia SSN Michał Laskowski, których przykładem jest wypowiedź dla portalu Onet.pl komentująca powołaną wyżej uchwałę Sądu Najwyższego z 27 września 2024 roku: „Tego typu uchwały i orzeczenia zarówno Sądu Najwyższego, jak i Trybunału Konstytucyjnego, powodują, że nikt rozsądny nie uważa, że to są orzeczenia zgodne z rzeczywistością prawną i absolutnie bezstronne oraz niezawisłe — ocenia. Jego zdaniem obrana ścieżka naprawienia wymiaru sprawiedliwości będzie niemożliwa, dopóki prezydentem będzie Andrzej Duda”. Wypowiedź powyższa jednoznacznie deprecjonuje orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie zagadnienia będącego zarazem przedmiotem sprawy, do rozpoznania której wyznaczono obecnie SSN Michała Laskowskiego i obnaża jego z góry ukształtowane przekonanie co do rozstrzygnięcia merytorycznego.
5. Krajowa Rada Sądownictwa przypomina o obowiązującym wszystkich sędziów § 13 Zbioru zasad, który stanowi, że „Sędzia nie powinien wyrażać publicznie opinii na temat toczącego się lub mającego się toczyć postępowania” oraz o normie art. 178 ust. 3 Konstytucji RP.
6. W trosce o standardy bezstronności stanowiące fundament społecznego zaufania do wymiaru sprawiedliwości, jak również ze względu na dbałość o poszanowanie statusu sędziego, w szczególności sędziego sądu najwyższej rangi, jakim jest Sąd Najwyższy, Krajowa Rada Sądownictwa zwraca się do SSN Jarosława Matrasa i SSN Michała Laskowskiego by rozważyli słuszność swego udziału w składzie orzekającym w wyżej opisanej sprawie – zwłaszcza w perspektywie standardów prawa europejskiego, wyznaczanych w art. 47 ust. 2 Karty praw podstawowych, art. 8 Deklaracji Praw Człowieka, a przede wszystkim w świetle art. 178 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Samowyłączenie wskazanych sędziów pozwoli wykluczyć w odbiorze społecznym jakiekolwiek wątpliwości co do bezstronności składu orzekającego w sprawie, w szczególności już powstałe w związku z powołanymi wyżej publicznymi wypowiedziami.

Data wydarzenia: 2024-11-19

Data końca wydarzenia: 2024-11-22

Podczas zakończonego 8 listopada 2024 r. posiedzenia Krajowej Rady Sądownictwa Rada złożyła wniosek o zabezpieczenie do Trybunału Konstytucyjnego do czasu wydania przez Trybunał ostatecznego orzeczenia w sprawie U 16/24, zainicjowanej wnioskiem Krajowej Rady Sądownictwa – uchwałą nr 831/2024 z 9 października br., poprzez wstrzymanie wykonania decyzji prezesów sądów ustalających podział czynności sędziów, wydanych na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 26 września  2024 r. zmieniającego rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych.

Wydawanie takich decyzji przez prezesów sądów prowadzi do paraliżu pracy sędziów pełniących funkcje rzeczników dyscyplinarnych, sędziów delegowanych do biura Krajowej Rady Sądownictwa i w szczególności sędziów – członków Krajowej Rady Sądownictwa. Zbyt duże obciążenia pracą w sądach, jakie są skutkiem tych przepisów mają de facto uniemożliwić sędziom -  członkom Rady wypełnianie obowiązków w KRS.

Ponadto – czytamy we wniosku - praca w Radzie czy wykonywanie obowiązków rzecznika dyscyplinarnego spotyka się z represjami ze strony osób wykonujących bezprawnie funkcje prezesów sądów, które nie podporządkowały się powszechnie obowiązującemu wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego z 16 października 2024 r. w sprawie K 2/24. Do rażących przykładów takich represji należy obniżenie wynagrodzenia sędziemu – członkowi Rady o 50 proc.  za wrzesień 2024 r. i o 20 proc. za październik 2024 r.

KRS zdecydowała też o przystąpieniu do złożonego do Trybunału Konstytucyjnego przez Prezydenta RP wniosku w sprawie Kp 3/24. To wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją ustawy z 13 września 2024 r. o Trybunale Konstytucyjnym.

KRS zajęła też stanowisko w sprawie pytań Sądu Najwyższego do Trybunału Konstytucyjnego – sprawa o sygn. akt P 4/23. Chodzi o tzw. test niezawisłości i bezstronności sędziów. Według KRS, badanie przez sąd okoliczności towarzyszących powołaniu sędziego stanowi  niedopuszczalny w świetle Konstytucji RP instrument badania zgodności z prawem aktu powołania sędziego przez Prezydenta RP i w konsekwencji kwestionowania statusu sędziego z powodu okoliczności towarzyszących jego powołaniu poprzez stwierdzenie w orzeczeniu niespełnienie wymogów bezstronności i niezawisłości.

KRS podjęła uchwałę o zawiadomieniu Prokuratury Krajowej w sprawie możliwości popełnienia przestępstwa przez Prezesa Sądu Rejonowego w Olsztynie – chodzi o bezprawne obniżenie wynagrodzenia sędziemu. Rada zwróci się też do Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych o wszczęcie postępowania w sprawie Prezesa SR w Olsztynie.

Podczas posiedzenia odbyło się publiczne wysłuchanie sędzi Katarzyny Frydrych w związku z jej trzecim już odwołaniem do KRS od podziału czynności w Sądzie Okręgowym w Katowicach (dwa razy to odwołanie zostało uwzględnione). 20 września br. bowiem sędzia Frydrych dostała pismo Prezes SO w Katowicach ustalające podział czynności sędzi z datą wsteczną – obejmuje ów podział okres od 16 kwietnia br. Sędzia Frydrych, która musi po raz trzeci odwoływać się do Rady od podziału czynności, uznaje traktowanie jej przez Prezes SO w Katowicach za nierówne w stosunku do innych sędziów. Nie kwestionuje bowiem ani wymiaru 100 proc. przydziału spraw ani rodzaju spraw, jakie do niej trafiają, a jedynie decyzję z datą wsteczną.

Zaproszona również przez KRS na wysłuchanie Prezes SO w Katowicach nie skorzystała z niego. Decyzja Rady co do odwołania sędzi Frydrych od podziału czynności ma zapaść na kolejnym posiedzeniu.

Krajowa Rada przeprowadziła konkursy na stanowiska sędziowskie i podjęła uchwały o przedstawieniu Prezydentowi RP 14 wniosków o powołanie na stanowisko sędziego sądu rejonowego, dwa wnioski o powołanie na stanowisko sędziego sądu okręgowego i jeden - o powołanie do sądu apelacyjnego.

Rada pozytywnie rozpatrzyła osiem oświadczeń woli dalszego zajmowania stanowiska sędziowskiego, osiem zaś - negatywnie.

Członkowie Rady nie uwzględnili też jednego wniosku o przeniesienie sędziego w stan spoczynku.

Krajowa Rada Sądownictwa zdecydowała też o przeprowadzeniu lustracji referatu jednego z asesorów w Sądzie Rejonowym w Świeciu w związku z wątpliwościami co do przebiegu jego służby.                                                         

                                                                                                                                                                                         Zespół Prasowy
                                                                                                                                                                                         Krajowej Rady Sądownictwa

w przedmiocie wystąpienia z wnioskiem o zabezpieczenie do Trybunału Konstytucyjnego

Na podstawie art. 36 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393) w zw. z art. 730¹ § 1 i 2 w zw. z art. 732 i art. 755 § 1 k.p.c., wnosi o udzielenie zabezpieczenia do czasu wydania przez Trybunał Konstytucyjny ostatecznego orzeczenia, w sprawie U 16/24,  zainicjowanej wnioskiem Krajowej Rady Sądownictwa – uchwałą nr 831/2024 z 9 października 2024 4., poprzez:

- wstrzymanie wykonania decyzji prezesów sądów w przedmiocie ustalenia podziału czynności sędziów wydanych na podstawie §1 ust. 2 i §2  rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 września  2024 r., zmieniającego rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. poz. 1444).

Uzasadnienie:

1. W postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, w tym przywołane przepisy dotyczące zabezpieczenia roszczeń. Krajowa Rada Sądownictwa jako wnioskodawca uprawniona jest do złożenia wniosku o zabezpieczenie (art. 732 k.p.c.). Przepis procedury cywilnej - art. 730¹ § 1 i 2 w zw. z art. 732 i art. 755 § 1 k.p.c., dotyczące zabezpieczenia na podstawie przywołanego odesłania znajdują zastosowanie do postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Uprawnienie do zastosowania zabezpieczenia przez Trybunał Konstytucyjny stanowi utrwaloną linię orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego, m.in. postanowieniem z 30 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. akt K 34/15 Trybunał stwierdził dopuszczalność zabezpieczenia w sprawach na wniosek grupy posłów czy w sprawach inicjowanych skargami konstytucyjnymi. Podobnie zabezpieczenie zostało zastosowane w sprawie z wniosku grupy posłów postanowieniem z 14 grudnia 2023 r., sygn. K 29/23. Zabezpieczenie na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa w sprawie inicjowanej wnioskiem Rady zostało również zastosowane w sprawie K 2/24 postanowieniem z dnia 24 kwietnia 2024 r.
2. Krajowa Rada Sądownictwa w pełni podziela stanowisko wyrażone w uzasadnieniu przywołanego postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 24 kwietnia 2024 r. w sprawie K 2/24, iż w postępowaniu przed Trybunałem „w zakresie nieuregulowanych w ustawie o organizacji TK stosuje się odpowiednio przepisy ustawy” - Kodeks postępowania cywilnego, „a więc również te przewidujące możliwość udzielenia zabezpieczenia (…) możliwość wydawania postanowień tymczasowych w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną (…) nie wyłącza możliwości wydawania postanowień zabezpieczających w innych postępowaniach”. „Postanowienie zabezpieczające wydane przez Trybunał może być skierowane do podmiotów niebędących uczestnikami postępowania przed Trybunałem”.
3. Konieczność wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wynikła z faktu, iż wydawanie decyzji przez prezesów sądów w przedmiocie ustalenia podziału czynności w oparciu o przywołane przepisy rozporządzenia zmieniającego prowadzi do skutku w postaci paraliżu czynności służbowych sędziów pełniących funkcje rzeczników dyscyplinarnych, sędziów delegowanych do biura Krajowej Rady Sądownictwa i w szczególności sędziów – członków Krajowej Rady Sądownictwa. Obciążenia przyjęte w rozporządzeniu zmieniającym obliczone są przede wszystkim na uniemożliwienie sędziowskiej części Rady wypełniania obowiązków wynikających z członkostwa Radzie, co wpisuje się w artykułowane w licznych wypowiedziach przedstawicieli władzy wykonawczej i ustawodawczej dążenie do „zamrożenia” prac Rady. Podkreślić należy, iż przeciętne obciążenie sędziego w Krajowej Radzie Sądownictwa sięga co najmniej połowy czasu pracy sędziego, zważywszy na dwutygodniowe posiedzenia plenarne w każdym miesiącu, pracę w komisjach i w zespołach. W praktyce obowiązki w Krajowej Radzie Sądownictwa, w sytuacji narastających zagrożeń niezawisłości sędziów i niezależności sądów ze strony władzy politycznej, których jedynie refleksem są liczne postępowania przed Trybunałem inicjowane przez Radę, są wykonywane z poświęceniem czasu wolnego. W tym stanie zwiększenie obciążenia sędziów do 80 – 100% przydziału spraw w sądach pociągałoby za sobą faktyczną niemożność wykonywania obowiązków członka Rady czy rzecznika dyscyplinarnego.
4. Podkreślenia wymaga, iż za samo wykonywanie obowiązków w Radzie czy obowiązków rzecznika dyscyplinarnego ze strony osób wykonujących nadal bezprawnie funkcje prezesów sądów, a które to nie podporządkowały się ostatecznemu i powszechnie obowiązującemu wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego z 16 października 2024 r. K 2/24, spotykają sędziów represje. Do przykładów najbardziej rażących należy obniżenie wynagrodzenie sędziemu – członkowi Rady za wykonywanie obowiązków w Radzie o 50% za wrzesień 2024 r. i o 20% za październik 2024 r. W sytuacji braku wstrzymania decyzji prezesów sądów w przedmiocie ustalenia podziału czynności sędziów wydanych na podstawie §1 ust. 2 i §2  rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 września  2024 r. zmieniającego rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych represje te będą tylko narastać, w celu przymuszenia sędziów do zaprzestania wykonywania swoich obowiązków konstytucyjnych i ustawowych.
5. W tych okolicznościach wysoce uprawdopodobnione jest, iż samo wydanie orzeczenia merytorycznego przez Trybunał Konstytucyjny może nie wystarczyć do urzeczywistnienia zasad, praw i wolności wynikających z Konstytucji. Brak udzielenia zabezpieczenia nie tylko poważnie utrudniłoby wykonanie orzeczenia merytorycznego, ale uniemożliwiłoby niezakłócone procedowanie przez Trybunał, w sytuacji wpływania na czynności sędziów reprezentujących Radę w przedmiotowym postępowaniu.
6. Odpowiednio stosowany art. 755 § 1 k.p.c. daje Trybunałowi Konstytucyjnemu kompetencje do zabezpieczenia wniosku w taki sposób, "jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni". Ponadto w zaistniałej sytuacji spełniony został warunek udzielenia zabezpieczenia, określony w art. 730¹ § 2 5 k.p.c. tzn. brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia, w sytuacji, w której wprowadzone zostaną szykanujące zmiany w zakresach obowiązków. Wnioskowany sposób zabezpieczenia jest stosowny do opisanych okoliczności, pozwoli na utrzymanie stanu dotychczasowego pozwalającego na wykonywanie obowiązków przez rzeczników dyscyplinarnych i pracę członków Rady. Nadto proponowane zabezpieczenie jest ograniczone, nie ingeruje w stosowanie pozostałych przepisów wprowadzanych przez zaskarżone rozporządzenie.

Data wydarzenia: 2024-11-05

Data końca wydarzenia: 2024-11-08