OPINIA
KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA
z dnia 26 czerwca 2025 r.
w przedmiocie projektu ustawy o wykonywaniu orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (UD 177)

Krajowa Rada Sądownictwa, po zapoznaniu się z projektem ustawy o wykonywaniu orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (UD 177), przedstawionym przy piśmie Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych z 3 marca 2025 r. (znak: BP.0230.2.2025, UD 177), opiniuje projekt negatywnie, zgłaszając do niego poniższe uwagi.

1. Projekt ustawy zakłada zobowiązanie wszystkich organów państwa do wykonania orzeczeń Europejskiego trybunału Praw Człowieka (ETPC), a tym samym jest sprzeczny:
a.  z art. 178 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w którym wymusza podległość sędziów orzeczeniom ETPC, stosowanie ich w praktyce orzeczniczej, w sytuacji, w której sędziowie podlegają wyłącznie Konstytucji i ustawom;
b.  z art. 195 ust. 1 Konstytucji, w zakresie, w którym wymusza podległość sędziów Trybunału Konstytucyjnego orzeczeniom ETPC, stosowanie ich w praktyce orzeczniczej, w sytuacji, w której sędziowie ci podlegają wyłącznie Konstytucji;
c.  z art. 199 ust. 3 Konstytucji, w zakresie, w którym wymusza podległość członków pełniących funkcję sędziów Trybunału Stanu orzeczeniom ETPC, stosowanie ich
w praktyce orzeczniczej, w sytuacji, w której sędziowie ci podlegają wyłącznie Konstytucji i ustawom;
d.  z art. 31 ust. 3 Konstytucji w zakresie, w którym wykonywanie orzeczeń ETPC przez organy władzy wykonawczej, sądy i trybunały wprowadza ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw, a które to ograniczenia mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób, nie zaś w wykonaniu orzeczeń ETPC;
e.  z art. 87 ust. 1 Konstytucji, w zakresie, w którym zobowiązuje organy państwa do stosowania tzw. wyroków pilotażowych ETPC, w sytuacji, w której z ratyfikowanej umowy międzynarodowej nie wynika uprawnienie EPTC do wydania wyroków pilotażowych i zobowiązywania Rzeczypospolitej Polskiej do zmiany prawa na podstawie wyroków pilotażowych;
f.  z art. 87 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w którym nadaje orzeczeniom ETPC rangę jednego ze źródeł prawa, w sytuacji, w której katalog źródeł prawa w Konstytucji jest zamknięty;
g.  z art. 190 ust. 1 Konstytucji, w zakresie, w którym nadaje orzeczeniom ETPC rangę orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, wprowadzając moc powszechnie obowiązującą
i ostateczny charakter orzeczeń ETPC w polskim systemie prawa;
h.  z art. 190 ust. 1 Konstytucji, w zakresie, w którym nakazuje stosować orzeczenia ETPC sprzeczne z powszechnie obowiązującymi i ostatecznymi orzeczeniami Trybunału Konstytucyjnego;
i.  z art. 8 Konstytucji, w zakresie którym nakazuje stosować orzeczenia ETPC naruszając zasadę nadrzędności Konstytucji;
j.  z art. 90 ust. 1 Konstytucji, w zakresie przyjmuje kompetencje ETPC do rozstrzygania kwestii ustroju sądów polskich i innych kwestii nie przekazanych na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej organizacji międzynarodowej
k.  z art. 104 ust. 1 Konstytucji (art. 104 ust. 1 w zw. z art. 108 Konstytucji w odniesieniu do senatorów) w zakresie w którym przyjmuje związanie posłów (senatorów) obowiązkiem wykonania orzeczeń ETPC, traktowanymi jako instrukcje dla posłów
w zakresie zmiany prawa (naruszenie mandatu wolnego);
l.  z art. 144 ust. 3 Konstytucji, w zakresie w którym wymusza podległość Prezydenta RP orzeczeniom ETPC, w sytuacji w której realizacji prerogatyw przez Prezydenta np. prawa łaski nie podlega kontroli żadnego organu, w tym także kontroli sądowej;
m.  z art. 7 Konstytucji, w zakresie w którym zobowiązuje organy państwa do naruszenia zasady legalizmu przez zmianę praktyki znajdującej podstawę w obowiązującym prawie oraz z zakresie w jakim narusza zasadę określoności przez brak w art. 7 pkt 2 projektu ustawy jakiegokolwiek określenia kierunku proponowanych zmian;
n.  z art. 2 Konstytucji, poprzez naruszenie zasady poprawnej legislacji tj. przez wielokrotne posługiwanie się zwrotem „może” – w art. 7, art. 10 ust 2, art. 11, art. 21 ust 2 projektu ustawy;
o.  z art. 173 Konstytucji - art. 12 projektu ustawy, który nakłada na organy i podmioty obowiązek dostarczenia informacji z akt jest sprzeczny z art. 173 Konstytucji RP z uwagi na podporządkowanie w tym zakresie sądów i Trybunałów Ministrowi Spraw Zagranicznych;
p.  z art. 2 Konstytucji - art. 12 projektu ustawy jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP tj. z zasadą określoności. Z treści art. 12 projektu ustawy nie wynika, jaki podmiot będzie ustalał granice informacji i udzielenia pomocy. Brak doprecyzowania pojęcia „podmiotu”, wobec którego został skierowany obowiązek może prowadzić do nałożenia go wobec podmiotów, nie będące podmiotami publicznym. W porównaniu z treścią art. 1 i art. 4 projektu ustawy, w treści art. 12 projektu ustawy pojęcie „podmiotu” ma szersze znaczenie.

2. Ponadto art. 41 projektu ustawy dotyczy art. 59 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym, która została uchylona artykułem 91 ustawy z dnia 22 lipca 2016 r. o Trybunale Konstytucyjnym.

                                                                                Przewodniczący
                                                                                Krajowej Rady Sądownictwa
                                                                                sędzia Dagmara Pawełczyk-Woicka